ΣτΕ 3521/1992
 Περιεχόμενα |  Προηγούμενο |  Επόμενο |
|
Αριθμός 3521/1992
Το Συμβούλιο της Επικρατείας
Ολομέλεια
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 08-11-1991, με την εξής σύνθεση: Κ. Μ. Χαλαζωνίτης, Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, Προεδρεύων, σε αναπλήρωση του Προέδρου, που είχε κώλυμα, Α. Μαρίνος, Α. Φαρμάκης, x. Μακρίδης, Κ. Γ. Χαλαζωνίτης, Γ. Κοσμάς, Σ. Σαρηβαλάσης, Αθανασία Τσαμπάση, Ν. Παπαδημητρίου, Η. Παπαγεωργίου, Π. Παραράς, Π. Ζ. Φλώρος I Μαρή, Θ. Χατζηπαύλου, Γ. Παναγιωτόπουλος, Φ. Στεργιόπουλος, Ν. Ντούβας, Γ. Σταυρόπουλος, Σ. Καραλής, Δ. Κωστόπουλος, Κ. Μενουδάκος, Σύμβουλοι, Π. Ν. Φλώρος, Φ. Αρναούτογλου, Πάρεδροι. Γραμματέας ο Β. Μανωλόπουλος.
Για να δικάσει την από 30-05-1986 αίτηση, η οποία παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου, κατόπιν της 3111/1990 παραπεμπτικής αποφάσεως του Δ' Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, για να επιλύσει το εις την απόφαση αυτή αναφερόμενο ζήτημα:
των 1) __________, 2) ... και 27) __________, ο οποίος παρέστη αυτοπροσώπως, ως δικηγόρος, κατοίκων συγκροτήματος Ποσειδωνία Χώρα Ζούμπερι Νέας Μάκρης Αττικής, οδός Ποσειδώνος,
κατά του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, ο οποίος παρέστη με τον Ηλία Παπαδόπουλο, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.
Με την αίτηση αυτή οι αιτούντες επιδιώκουν να ακυρωθεί η 3836/551/1986 απόφαση του Διευθυντή Πολεοδομίας Διαμερίσματος Ανατολικής Αττικής.
Ο εισηγητής Σύμβουλος Π. Παραράς, άρχισε τη συζήτηση της υποθέσεως με την ανάγνωση της παραπεμπτικής αποφάσεως, η οποία αποτελεί και την εισήγηση του Τμήματος.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον τελευταίο από τους αιτούντες ως δικηγόρο και ως πληρεξούσιο των υπολοίπων αιτούντων που παρέστησαν, ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση και τον αντιπρόσωπο του Υπουργού, ο οποίος ζήτησε την απόρριψή της.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση, το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη και,
Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα
Σκέφθηκε κατά το Νόμο
1. Επειδή, για την κρινόμενη αίτηση έχουν καταβληθεί τα νόμιμα τέλη και παράβολο (8784019-20/1986 διπλότυπα Ταμείου δικαστικών εισπράξεων Αθηνών, 407990, 1295237/1986 ειδικά έντυπα παραβόλου).
2. Επειδή, με την απόφαση 3836/551/1986 του Διευθυντή Πολεοδομίας Διαμερίσματος Ανατολικής Αττικής ανεκλήθη η 669/1984 αναθεώρηση του τοπογραφικού διαγράμματος των 5599/1977 και 1657/1980 οικοδομικών αδειών που είχαν εκδοθεί στο όνομα της εταιρίας __________ για την ανέγερση εξοχικών κατοικιών στην οδό Ποσειδώνος, στο Ζούμπερι Νέας Μάκρης Αττικής. Ήδη δε οι αιτούντες, που φέρονται ιδιοκτήτες εξοχικών κατοικιών μέσα στο συγκρότημα αυτό, ζητούν με τη κρινόμενη αίτηση την ακύρωση της παραπάνω απόφασης του Διευθυντή Πολεοδομίας.
3. Επειδή, στο άρθρο 7 του από 17-07-1923 νομοθετικού διατάγματος περί σχεδίων πόλεων κ.λ.π. ορίζεται ότι:
{Προκειμένου περί εγκρίσεως σχεδίων προς ίδρυση εξοχικών ή και αστικών περί τις πόλεις και κώμες συνοικισμών... επιτρέπεται ίνα η τοιαύτη έγκρισις παρέχεται υπό όρους, επιβαλλομένων:
α) εις τους ιδιοκτήτες των κτημάτων τούτων οιωνδήποτε υποχρεώσεων ως προς την ανέγερση οικοδομών, την παραχώρηση δωρεάν γηπέδων καταλαμβανόμενων υπό κοινοχρήστων χώρων η προοριζομένων δια κοινωφελείς σκοπούς ... ή ετέρων οιωνδήποτε εξυπηρετικών των αναγκών του συνοικισμού έργων ...}
Στην προκειμένη δε περίπτωση προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου ότι στην εταιρία __________ είχαν χορηγηθεί οι προαναφερθείσες άδειες ανέγερσης εξοχικών κατοικιών στο Ζούμπερι Αττικής, σε περιοχή εκτός σχεδίου πόλεως, με αυξημένα ποσοστά εκμετάλλευσης (βλέπε από [ΒΔ] 14-12-1970 βασιλικό διάταγμα (ΦΕΚ 18/Δ/1971)), υπό την προϋπόθεση που έθεσε, επί τη βάσει της ως άνω διάταξης, η κατά τόπον αρμόδια Επιτροπή Ενασκήσεως Αρχιτεκτονικού Ελέγχου, να παραχωρηθούν με συμβολαιογραφική πράξη στην οικεία Κοινότητα για χρήση του κοινού λωρίδες πλάτους 5 m προς τα δύο όρια του οικοπέδου, για τη δημιουργία καθέτων οδών προς τη θάλασσα, ώστε να είναι δυνατή η προσπέλαση του κοινού. Η κατασκευάστρια εταιρία δεν τήρησε τον όρον αυτό και μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής των εξοχικών αυτών κατοικιών προσκόμισε στην αρμοδία πολεοδομική υπηρεσία νέο τοπογραφικό διάγραμμα που προέβλεπε την περιτοίχιση του γηπέδου, στο οποίο είχαν ανεγερθεί οι εξοχικές αυτές κατοικίες, απ' όλες τις πλευρές του ώστε να αποκλεισθεί η χρήση διαδρόμων προσπελάσεως προς τη θάλασσα από το κοινό. Η Διοίκηση ενέκρινε το τοπογραφικό αυτό διάγραμμα με την 669/1984 αναθεώρηση των πιο πάνω οικοδομικών αδειών, επιτρέποντας την περίφραξη του όλου ακινήτου.
Στη συνέχεια δε με την προσβαλλόμενη πράξη ανακάλεσε την πιο πάνω αναθεώρηση με την αιτιολογία (βλέπε 3326/20186 έγγραφο της Διεύθυνσης Οικισμού Αθηνών) α) ότι δεν είναι δυνατή το έτος 1984, μετά την ισχύ του νόμου 1337/1983 (άρθρο 23 παράγραφος 1 εδάφιο α) η αναθεώρηση της 5599/1977 άδειας που αφορά την περίφραξη των δύο διαδρόμων προσπελάσεως προς τη θάλασσα αφού η αναθεώρηση, εκτός από την περίπτωση αποπερατώσεως της προβλεπόμενης από την άδεια κατασκευής, γίνεται σύμφωνα με τους όρους δομήσεως που ισχύουν κατά το χρόνο αναθεωρήσεως, καθώς επίσης β) και διότι θα έπρεπε πριν την αναθεώρηση αυτή να είχε προηγηθεί έγκριση της αρμόδιας Επιτροπής Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου.
4. Επειδή, με την υπ' αριθμόν 3111/1990 απόφαση του Δ' Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια προς επίλυση το ζήτημα της συνταγματικότητας της διατάξεως της παραγράφου 1 εδάφιο α' του άρθρου 23 του νόμου 1337/1983, στην οποία στηρίζεται η πρώτη από τις δύο αιτιολογικές βάσεις που έχει η προσβαλλόμενη ανακλητική πράξη.
5. Επειδή, το δικόγραφο της αίτησης υπογράφεται από δικηγόρο ως πληρεξούσιο των αιτούντων. Κατά τη συζήτηση όμως στο ακροατήριο του Δ' Τμήματος οι αιτούντες __________ ... και __________, δεν παρέστησαν με πληρεξούσιο δικηγόρο ούτε εμφανίσθηκαν για να δηλώσουν ότι εγκρίνουν την άσκηση του ενδίκου μέσου και δεν προσκομίσθηκε εντός της προθεσμίας που χορηγήθηκε από τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου στον παραπάνω υπογράφοντα το δικόγραφο και παραστάντα για τους λοιπούς αιτούντες δικηγόρο, συμβολαιογραφική πράξη παροχής πληρεξουσιότητας των αιτούντων αυτών προς αυτόν, γι' αυτό δε το λόγο, ως προς αυτούς, η υπό κρίση αίτηση απορρίφθηκε δια της παραπεμπτικής αποφάσεως, ως απαράδεκτη.
6. Επειδή, στο άρθρο 23 του νόμου 1337/1983 Επέκταση των πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές ρυθμίσεις (ΦΕΚ 33/Α/1983) ορίζονται τα εξής:
{1. α) Από την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού σε περιοχές εκτός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή οικισμών προ του 1923 και σε ζώνη πλάτους 500 m από την ακτή ή την όχθη δημοσίων λιμνών... δεν επιτρέπονται οι περιφράξεις.
β) Κατ' εξαίρεση περιφράξεις επιτρέπονται σε περίπτωση που είναι αναγκαίες για την προστασία καλλιεργειών ή άλλων ειδικών χρήσεων που προσδιορίζονται με προεδρικό διάταγμα...
γ) Επίσης από την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού στις πιο πάνω περιοχές είναι δυνατό, με απόφαση της αρμόδιας πολεοδομικής υπηρεσίας να επιβληθεί η διακοπή των εργασιών κάθε είδους περίφραξης, καθώς και η κατεδάφιση περιφράξεων που έχουν τελειώσει, εφ' όσον οι περιφράξεις αυτές παρεμποδίζουν την πρόσβαση προς την ακτή ή την όχθη δημόσιας λίμνης και στο μέτρο που η διακοπή ή η κατεδάφιση εξυπηρετεί την πρόσβαση αυτή ή που συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος.
δ) Οι περιφράξεις κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου αυτού θεωρούνται αυθαίρετες και εφαρμόζονται για τη κατεδάφιση τους διαδικασίες του άρθρου 17 του παρόντος.
...
7. Οι λεπτομέρειες εφαρμογής των προηγουμένων παραγράφων του άρθρου αυτού μπορεί να ρυθμίζονται με απόφαση του Υπουργού Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος.}
Ακολούθησαν το προεδρικό διάταγμα 236/1984 (ΦΕΚ 95/Α/1984) που όρισε αναλυτικά τις εξαιρέσεις από τον κανόνα της παραγράφου 1 του άρθρου 23 του νόμου 1337/1983 (όπως καλλιέργειες ειδικά κτίρια, τουριστικές, βιομηχανικές, στρατιωτικές εγκαταστάσεις κ.α.) και η 44353/1812/1983 Διαδικασία κατεδάφισης περιφράξεων που εμποδίζουν την πρόσβαση προς τις ακτές (ΦΕΚ 466/Β/1983) που όρισε μεταξύ άλλων πως θεωρείται αναγκαία η κατεδάφιση των περιφράξεων που εκτείνονται σε μεγάλο μήκος προς οποιαδήποτε κατεύθυνση μέσα στη ζώνη των 500 m και παρεμποδίζουν την προσπέλαση προς την ακτή και ότι το μέγιστο συνεχές μήκος των περιφράξεων αυτών εκτιμάται κατά περίπτωση από την αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία, δεν μπορεί πάντως να είναι μεγαλύτερο των 300 m.
7. Επειδή, η προστασία της ιδιοκτησίας που προκύπτει από το άρθρο 17 του Συντάγματος, δεν καλύπτει μόνο την απλή ύπαρξη αυτής, αλλά, κατά κανόνα, εγγυάται αυτήν ως νομικό θεσμό με το κατά το περιουσιακό δίκαιο περιεχόμενό του, δηλαδή η προστασία αυτή περιλαμβάνει επίσης την ανεμπόδιστη και κατ' αποκλειστικότητα χρήση και κάρπωση του πράγματος και, κατ' επέκταση, προκειμένου περί αστικού ή αγροτικού ακινήτου, και το επί μέρους δικαίωμα του ιδιοκτήτη να το προφυλάσσει από επεμβάσεις τρίτων, με την γύρωθεν περίφραξή του που αποτελεί υλική ενέργεια συνδεδεμένη, κατά τη φύση του πράγματος, άρρηκτα με την έννοια της ιδιοκτησίας και μάλιστα με την εξουσία της χρήσης του κατ' αποκλειστικότητα. Και ναι μεν δεν κωλύεται η νομοθετική εξουσία, ή και η εκτελεστική, όταν ειδικώς εξουσιοδοτείται προς τούτο, να θεσπίζει περιορισμούς, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων και για λόγους εξυπηρετήσεως του γενικότερου δημοσίου συμφέροντος, αναγόμενους ιδίως στο δικαίωμα της αποκλειστικής χρήσεως ή απόλυτης καρπώσεως της ιδιοκτησίας, δηλαδή περιορισμούς που μπορούν να θίγουν και το επί μέρους ατομικό δικαίωμα περιφράξεως του ιδιόκτητου ακινήτου, υπό την προϋπόθεση όμως ότι με αυτούς τους περιορισμούς δεν καθίσταται αδρανής η ιδιοκτησία εν σχέσει με τον προορισμό της ή ειδικότερα, δεν αποδυναμώνεται σε ουσιώδη βαθμό το παραπάνω δικαίωμα της αποκλειστικής χρήσης του ακινήτου και υπό τον περαιτέρω όρο ότι οι περιορισμοί αυτοί θα πρέπει να είναι, μόνον οι αναγκαίοι, για την επίτευξη του σκοπούμενου αποτελέσματος (παράβαλε ΣτΕ 3682/1986).
Εξάλλου, από την εισηγητική έκθεση του νόμου 1337/1983 και τις σχετικές συζητήσεις στη Βουλή επί των επιδίκων διατάξεων (Βλέπε Ολομέλεια Βουλής, Συνεδρίαση ΟΑ της 07-02-1983, Πρακτικά, σελίδα 3658 και επόμενες), προκύπτει ότι ο νομοθέτης θέλησε με αυτές να λύσει το πρόβλημα της πρόσβασης προς τις ακτές της Χώρας μας, την οποία εμποδίζουν πολλές φορές, σε μεγάλο μήκος των ακτών, οι περιφράξεις των παρακειμένων ιδιοκτησιών, πράγμα που έχει ως συνέπεια να καταλύεται, κατ' ουσίαν, ο κοινόχρηστος χαρακτήρας του αιγιαλού και της παραλίας.
Ενόψει των προεκτεθέντων, έχει ήδη κριθεί (ΣτΕ 3682/1986) ότι οι διατάξεις του εδαφίου γ' της παραγράφου 1 του άρθρου 23 του νόμου 1337/1983 και οι ειδικότερες διατάξεις της πιο πάνω υπουργικής αποφάσεως (με αριθμό 44353/1812/1983) δεν παραβιάζουν το συνταγματικό δικαίωμα της ιδιοκτησίας αλλά αποτελούν θεμιτό περιορισμό της χρήσεως και καρπώσεως τμήματος ακινήτου, διότι οι εν λόγω διατάξεις, αναφερόμενες άλλωστε σε ακίνητα που βρίσκονται εκτός σχεδίου πόλεως, καθορίζουν αντικειμενικώς και λεπτομερώς τις προϋποθέσεις για τη κατεδάφιση του αναγκαίου μόνο τμήματος της περίφραξης, ώστε να είναι δυνατή η πρόσβαση προς την ακτή, χωρίς να αποκλείεται για τον ιδιοκτήτη η χρήση του ελεύθερου χώρου, η συνδρομή δε των προϋποθέσεων αυτών διαπιστώνεται κάθε φορά από τη Διοίκηση, με ατομική πράξη, λόγω της φύσης του μέτρου, και κατ' εφαρμογή της ρητώς επιβαλλομένης από τις διατάξεις αυτές αρχής της αναλογικότητας.
8. Επειδή, εν όψει των προεκτεθέντων, η σύμφωνα με την διάταξη του εδαφίου α' της παραγράφου 1 του άρθρου 23 του νόμου 1337/1983 απαγόρευση περιφράξεως σε ζώνη πλάτους 500 m από την ακτή αποτελεί συμμόρφωση προς την κατ' άρθρο 24 του Συντάγματος επιταγή προστασίας του περιβάλλοντος και δεν βλάπτει τον πυρήνα του υπό του άρθρου 17 του Συντάγματος προστατευομένου δικαιώματος της ιδιοκτησίας, η οποία δύναται και οικοδομικώς να αξιοποιηθεί υπό τους όρους της οικείας νομοθεσίας.
Άλλωστε, η διάταξη της παραγράφου 1 εδάφιο α' του άρθρου 23 του νόμου 1337/1983 αναφέρεται σε περιοχές εκτός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή οικισμών προ του 1923, δηλαδή σε περιοχές, για τις οποίες η χρήση της γης δεν έχει ορισθεί ως οικιστική. Για όλες τις υπόλοιπες χρήσεις γης όπως αυτές αναφέρονται αναλυτικά στο προεδρικό διάταγμα 236/1984, είναι επιτρεπτή η περίφραξη των ακινήτων αυτών, έπειτα από άδεια της αρμόδιας πολεοδομικής υπηρεσίας (άρθρο 4 του προεδρικού διατάγματος αυτού). Η αναλυτική περιγραφή στο εν λόγω διάταγμα των χρήσεων εκείνων του ακινήτου που επιτρέπουν την περίφραξή του παρά τη θέση του μέσα στη ζώνη των 500 m από την ακτή ή την όχθη, αναιρούν τον κανόνα της απαγόρευσης των περιφράξεων και τον περιορίζουν σε λίγες περιπτώσεις (σε ακίνητα ακάλυπτα, επί των οποίων δεν ασκείται καμία εκμετάλλευση και σε ακίνητα επί των οποίων έχει ανεγερθεί κτίσμα χωρίς ο περιβάλλων χώρος να καλλιεργείται). Συνεπώς, με τη ρύθμιση αυτή δεν προσβάλλεται η ιδιοκτησία, διότι ούτε ο πυρήνας της θίγεται ούτε ο προορισμός της αλλά ούτε η εξουσία της χρήσης γης κατ' αποκλειστικότητα, λαμβανομένου μάλιστα υπ' όψιν ότι, και όταν πρόκειται να ανεγερθεί κατοικία σε ακίνητο που βρίσκεται μέσα στη ζώνη των 500 m από την ακτή, η δημιουργία καλλιεργειών ή η δενδροφύτευση του, δηλαδή δραστηριότητες που συνάδουν προς τη συνταγματική προστασία του περιβάλλοντος, καθιστούν δυνατή την περίφραξή του.
Αν και κατά τη γνώμη 10 μελών του Δικαστηρίου με αποφασιστική ψήφο και του ενός των Παρέδρων, οι διατάξεις του εδαφίου α' της παραγράφου 1 του άρθρου 23 του νόμου 1337/1983, οι οποίες απαγορεύουν συλλήβδην από την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού, κάθε μορφή περίφραξης αδιακρίτως σε όλα τα ακίνητα, τα οποία βρίσκονται εκτός σχεδίου πόλεως και εντός ζώνης πλάτους 500 m από οποιαδήποτε ακτή ή την όχθη δημοσίων λιμνών και τα οποία μπορούν κατά προορισμό να χρησιμοποιούνται για την ανέγερση κατοικιών, παραβιάζουν το συνταγματικό δικαίωμα της ιδιοκτησίας, εφόσον αποστερούν, χωρίς την παράθεση κριτηρίων για το γενικό αυτό περιορισμό, από τους ιδιοκτήτες των ακινήτων αυτών τη δυνατότητα της αποκλειστικής χρήσεως του πέριξ της κατοικίας τους υπολοίπου χώρου της ιδιοκτησίας τους. Έτσι μεταβάλλεται το μέρος αυτό της ιδιοκτησίας τους σε χώρο κοινόχρηστο, ενώ συγχρόνως τα μέτρα αυτά παραβιάζουν και τη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας, διότι, κατά κοινή πείρα, η έκταση των μέτρων αυτών δεν είναι η αναγκαία για την εξασφάλιση της πρόσβασης προς τη θάλασσα ή την όχθη δημόσιας λίμνης, αφού αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί, εξ ίσου αποτελεσματικά, με την πρόβλεψη της κατά διαστήματα διανοίξεως, εκεί όπου πράγματι χρειάζεται, διόδου προσβάσεως, με τη θέσπιση υποχρεώσεως να αφεθούν αντίστοιχα ανοίγματα στην περίφραξη ορισμένων ακινήτων, όπως ήδη θεμιτώς θεσπίζεται ανάλογη ρύθμιση, κατά τα εκτεθέντα, με το εδάφιο γ' της παραγράφου 1 του άρθρου 23 του νόμου 1337/1983.
9. Επειδή επιλυόμενου του παραπεμφθέντος ζητήματος της συνταγματικότητας της διατάξεως του άρθρου 23 παράγραφος 1 εδάφιο α' του νόμου 1337/1983, κατά τα εκτεθέντα, η υπόθεση πρέπει να αναπεμφθεί στο Δ' Τμήμα προς περαιτέρω εκδίκαση.
Δια ταύτα
Επιλύει το παραπεμφθέν στην Ολομέλεια με την απόφαση 3111/1990 του Δ' Τμήματος ζήτημα σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στο σκεπτικό και
Αναπέμπει την υπόθεση στο Δ' Τμήμα προς περαιτέρω εκδίκαση.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 15-11-1991 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 06-11-1992.